1.   Samenvatting

Nu de berghouten zijn geplaatst en gebeitst, is de positie van de spanten van oprichting gefixeerd en heeft het geheel van de romp meer stevigheid gekregen, zodat vervolgens de spanten van aanvulling geplaatst kunnen worden. Uit afbeeldingen in de artikelreeks van Kees Dik blijkt echter, dat hij voorafgaand aan het plaatsen van de spanten van aanvulling eerst de zandstroken heeft aangebracht. Deze aanpak is bij de bouw van het model, zoals op deze website beschreven, dan ook gevolgd.

2.   Zandstroken plaatsen

2.1   Achtergrond

De onderste huidgangen , die in de sponde van de kiel en tegen de stevens worden geplaatst, worden zandstroken genoemd. Het is niet duidelijk hoe veel huidgangen tot de zandstroken worden gerekend. Onder andere in afbeelding 65 in de artikelreeks van Kees Dik [DM juni 1983, blz. 312] zijn twee zandstroken te ontwaren. Ook de rompdoorsnede op de tekening ‘Constructie van het hoofdspant’ van Otte Blom toont zeer concreet een 1 ^e en 2 ^e zandstrook .
Bij de bouw van het model, zoals op deze website beschreven, is er voor gekozen de drie onderste huidgangen te plaatsen. De reden hiervoor is dat vooral deze drie huidgangen sterk getordeerd moeten worden. Dat vraagt om een goede klemming bij het lijmen, wat beter gerealiseerd kan worden wanneer de spanten van aanvulling nog niet zijn geplaatst. Als eikenhout in lauwwarm water is geweekt, laat het zich makkelijk buigen en torderen. Dat is de aanleiding om voor de huidgangen onder de waterlijn eikenhouten latjes te gebruiken. Dit wordt ook in het boek van Kees Dik [BZP blz. 196, paragraaf 9.3] aangeraden voor het onderwaterschip, omdat dit uiteindelijk in een gelig wit wordt geschilderd, waardoor het eikenhout niet meer zichtbaar is. Kees Dik kwalificeert eikenhout als ‘taai en buigzaam’ en dat is natuurlijk belangrijk.
De spanten van aanvulling worden naderhand tussen de zandstroken ingepast.

2.2   Uitvoering

De zandstroken zijn verdeeld in drie ongeveer gelijke delen, waarbij er op gelet moet worden dat de tegen elkaar liggende uiteinden op een spant komen te liggen. Ook moet er voor gezorgd worden dat de uiteinden van de betrokken huidgangen steeds op een andere spant komen te liggen. Eerst worden het achterste deel van de zandstrook aan de kant van de achtersteven en het voorste deel aan de kant de boeg geplaatst. Daarna wordt het middelste deel daartussen gepast. De delen van de zandstrook bij de achtersteven en de boeg worden in lauwwarm water geweekt, dan met de hand getordeerd en gebogen en vervolgens, nadat er in de sponning en op de spanten houtlijm is aangebracht, in de sponning van de kiel gelegd en met lijmklemmen vastgezet. Daarna wordt het middendeel ingepast. Bij de voor- en achtersteven worden stukjes afvalhout of ander materiaal gebruikt om ervoor te zorgen dat de huidgangen stevig worden geklemd (beeld linksonder).

2.3   Inpassen zandstroken bij achtersteven

De zandstroken – de onderste twee huidgangen – bij de achtersteven torderen bijna 90 graden en zijn dan ook nog in de lengterichting gebogen. Dat geldt in mindere mate voor de daarboven liggende huidgang , die eveneens in dit stadium wordt aangebracht. De tekeningen van Kees Dik en Otte Blom laten zien dat beide zandstroken het versmalde deel van de achtersteven geheel opvullen. Bij de bouw van het model was dat niet zo. De hoogte van het versmalde deel van de achtersteven die Kees Dik in zijn tekeningen aangeeft is 14,5 mm. De eikenhouten latjes die zijn aangeschaft voor het bekleden van de romp zijn 6 mm breed.
Daarom is er voor gekozen de bovenste zandstrook op het verdikte deel van de achtersteven aan te sluiten en op de kortst mogelijke afstand van de achtersteven tegen de onderste zandstrook te leggen.
Hierdoor ontstaat een smalle spleet, die met een stukje spits toelopend eikenhout is opgevuld. In het beeld rechtsboven zijn de naden tussen de huidgangen met blauwe lijnen geaccentueerd. De extra huidgang , die boven de bovenste zandstrook is aangebracht sluit grotendeels aan op deze zandstrook . Vlakbij de achtersteven bleek dit niet mogelijk zonder scheuren in het eikenhouten latje te veroorzaken. Deze huidgang is aan de zijde van de achtersteven zo laag mogelijk bevestigd. Ook hier is de spleet die daardoor ontstond met spits toelopend eikenhout opgevuld (beeld rechtsboven).

2.4   Anbrengen zandstroken bij voorsteven

Het aanbrengen van de zandstroken bij de voorsteven is eenvoudiger (beeld rechts).
Deze zijn minder getordeerd. Natuurlijk is het van belang dat deze zandstroken goed in de sponning van de voorsteven komen te liggen. Hier en daar bleek het nodig de spanning iets dieper te maken en soms ook iets breder te maken. Om naden tussen de zandstroken te vermijden zijn de zijkanten van de huidgangen ook op elkaar gelijmd en goed tegen elkaar geklemd tijdens het drogen van de lijm.

3   Plaatsen spanten van aanvulling

3.1   Werkwijze

De spanten van oprichting zijn in dit stadium geplaatst. In totaal betreft het 26 stuks. Dat is meer dan bij de werkwijze van Kees Dik het geval is. Dat is een gevolg van het uitgangspunt dat de spanten van oprichting zo gekozen moeten worden, dat ze zoveel mogelijk de geschutpoorten flankeren. Als de spanten in de boeg buiten beschouwing worden gelaten gaat het om een totaal van 62 spanten . Er moeten dus 36 spanten van aanvulling worden geplaatst en dat is veel repeterende arbeid.
Zowel aan de stuurboordzijde als aan de bakboordzijde zijn vanuit het middelspant ( spant nummer 37) eerst de spanten in de richting van de boeg aangevuld en daarna in de richting van de spiegel .

3.2   Correcties nodig

Gaandeweg bleek dat de spanten van oprichting niet allemaal haaks op de kiel stonden en dat ze ook niet helemaal rechtop stonden. Enkele spanten van oprichting bleken ook niet helemaal op de juiste positie te staan.
Er waren dus flink wat correcties nodig. Om dat goed mogelijk te maken is, als aanvulling op de mal voor de romp op de hoogte van waterlijn 5, een extra mal gemaakt met de verdeling van de posities van de spanten van oprichting , die op het niveau van waterlijn 12 is aangebracht (beeld rechts).
De beide zijden van de mal hebben dezelfde maatindeling als de mal voor de romp op de hoogte van waterlijn 5. Dat maakt het mogelijk de positie van de spanten te controleren en zo nodig te corrigeren. Dat was bij een flink aantal spanten nodig. Dit plus het produceren en plaatsen van 36 spanten van aanvulling heeft daardoor veel tijd gevraagd.

3.3   Positie en dikte spanten, positie geschutpoorten

Onderstaand tabellen met posities en dikten van de spanten en de posities van de geschutpoorten aan de achter- en voorzijde van het schip. Deze tabellen zijn via het menupunt ‘Documenten’ als PDF beschikbaar.

3.4   Invoegen spant 1

Spant 1 is als laatste spant van aanvulling geplaatst. Dit spant staat niet op de kiel, maar ligt met de onderzijde – de legger – tegen het zogeheten ‘ broekstuk ‘, dat de rantsoenhouten aan de onderzijde van de spiegel met elkaar verbindt. Om dat mogelijk te maken moest de legger van spant 1 aan de achterzijde schuin afgestoken worden. (beeld links)

4.   Egaliseren onderzijde romp

Het egaliseren van de onderzijde van de romp, het deel onder de beide onderste berghouten is het sluitstuk van het plaatsen van de spanten van aanvulling . Hieronder een beeld van de onderzijde van de romp, vóór het egaliseren.

Het bovenstaande beeld laat zien, dat de spanten op een aantal punten van de romp ongelijk zijn. Voor een deel wordt dit veroorzaakt doordat de onderdelen van de spanten rechtstandig zijn uitgezaagd en dus niet voor een vloeiend verloop van de romp zorgen. Voor een ander deel wordt het veroorzaakt door minieme onderlinge verschillen in de maatvoering van de spanten. Waar nodig is dit gecorrigeerd door spanten te beplakken met perenhouten strips in een dikte van 0,5 tot 2 millimeter. Vervolgens is de romp door middel van slijpen en schuren glad afgewerkt, zoals het beeld hieronder laat zien.